9 нчы декабрь - Хәсән Туфан туган көн!

Татар әдәбияты дәреслегенә аның шигырьләре җиңел генә эләкмәгән. Аларның халыкка барып ирешү юлы Моабит дәфтәрләре тарихына охшаш. Менә ничек була ул.

1940 елның 18 ноябрендә Хәсән Туфанны кулга алалар. Ул башта үлемгә, аннан гомерлек сөргенгә хөкем ителә.

Бу – аның иҗатының иң югары ноктасына җиткән еллар. Ә колониядә шигырь язу өчен кәгазь булмый. Берәр кешедә бер ярамаган кәгазь кисәге тапсалар, – я карцерга утырталар, я срок өстәп куялар… Ике-өч көнгә бер тентү булып тора.

Хәсән Туфан шигырьләрен башта фәкать күңеленә беркетеп, исендә тота. Ләкин күбрәк языла башлау белән аларны хәтердә тоту авырлаша. Ә иң куркынычы: үзең үлеп китсәң, бөтен язганнарың юкка чыгачак.

Шунда ул көтелмәгән ысул уйлап таба.

Шагыйрь ул вакытта металлургия заводында кайнар цехта эшли. Күбесенчә үз теләге белән төнге сменага йөри. Эш җиңелдән түгел. Әмма мичләргә тутырган корыч эреп беткәнче бер-ике, кайчакта өч-дүрт сәгать буш вакыт кала. Башкалар черем итәргә ята.  Ә Хәсән абый, иптәшләренең күзлекләрен җыя да, өч-дүрт кат итеп киеп, каты карандашны кыл очы сыман очлап, шигырьләрен папирос кәгазенә яза. Биш бармак яссуындагы кәгазь кисәгенә Хәсән абый 300 юллык шигырь сыйдыра.

Шундый 20-30 кәгазь җыелгач, ул аларны, түгәрәкләп төреп сохари эченә яшергән. Тентүләр вакытында капчыктагы сохарида шигырьләр яшерелгәндер дип берәү дә уйлап карамый.